10 đối tượng tung tin giả về Tập đoàn Vingroup có thể bị xử lý hình sự

Liên quan đến vụ việc một số người tung tin đồn thất thiệt về Tập đoàn Vingroup và ông Phạm Nhật Vượng đang đươc Bộ Công an xác minh, làm rõ.

Dưới góc độ pháp lý, tiến sĩ - luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) đánh giá: Trong môi trường đầu tư giai đoạn hiện nay thì những tin đồn ác ý là rất tai hại, có thể ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của nhiều tổ chức, cá nhân.

"Thông tin về những người nổi tiếng vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hình sự là tin giả thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, tâm lý, sức khỏe của nạn nhân, đặc biệt là với người nổi tiếng thì thiệt hại đối với cá nhân, gia đình và sự nghiệp của họ là không thể lường trước được. Bởi vậy, dù vô tình hay cố ý thì hành vi đưa tin giả về những người nổi tiếng sắp bị xử lý hình sự có thể là hành vi nguy hiểm cho xã hội. Người đưa thông tin sai sự thật trong trường hợp này hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự về nhiều tội danh khác nhau như tội vu khống, tội làm nhục người khác, tội lợi dụng quyền tự do dân chủ, tội đưa thông tin trái phép trên mạng internet...", luật sư Cường nhận định.

Theo luật sư, về nguyên tắc thì tất cả những hoạt động của các tổ chức cá nhân trên không gian mạng phải tuân thủ quy định của hiến pháp và pháp luật Việt Nam, trong đó có quy định của luật an ninh mạng, quy định của bộ luật dân sự, luật tiếp cận thông tin, luật an toàn thông tin mạng và các văn bản pháp luật khác có liên quan.

Hành vi đưa tin giả mạo, sai sự thật lên không gian mạng là hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm điều cấm của luật an ninh mạng, tùy vào tính chất, mức độ của hành vi vi phạm, tùy thuộc vào hậu quả xảy ra mà người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

"Mạng xã hội là một trong những bộ phận tạo ra các hoạt động của các tổ chức cá nhân trên không gian mạng. Người sử dụng xã hội mạng xã hội phải tuân thủ các quy định của luật an ninh mạng, quy định của hiến pháp, bộ luật dân sự và các văn bản pháp luật có liên quan. Điểm đ, khoản 1, Điều 8, Luật an ninh mạng quy định về các hành vi bị cấm trên không gian mạng, trong đó có hành vi: "Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong Nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác;".

Ngoài ra, Điều 9, Luật an ninh mạng cũng quy định: "Người nào có hành vi vi phạm quy định của Luật này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.""

Cũng theo luật sư, từ khi Luật An ninh mạng được ban hành và có hiệu lực pháp luật thì không ít trường hợp tổ chức cá nhân đã thực hiện hành vi vi phạm điều cấm của luật an ninh mạng và nhiều trường hợp đã bị xử lý hình sự bằng những chế tài nghiêm khắc. Tuy nhiên những hành vi vi phạm luật an ninh mạng, đặc biệt là qua việc sử dụng mạng xã hội trong thời gian gần đây là khá phổ biến, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực cho xã hội. "Bởi vậy, việc phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm luật an ninh mạng là cần thiết để đảm bảo môi trường mạng được an toàn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, của tổ chức và công dân theo quy định pháp luật".

Luật sư Cường cho rằng: Trong bối cảnh phòng chống tham nhũng trở thành một xu thế, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, nhiều quan chức cấp cao bị bắt, bị khởi tố và kết án thì nhiều người nghĩ rằng việc gì cũng có thể xảy ra nên việc đưa ra những thông tin về người đứng đầu của một tập đoàn lớn ở Việt Nam hiện nay vi phạm pháp luật phải sắp bị xử lý hình sự là một thông tin rất nhạy cảm, rất dễ khiến nhiều người tin theo và hậu quả sẽ khôn lường đối với cá nhân và doanh nghiệp. Bởi vậy, tin đồn này có thể là một hành vi nguy hiểm cho xã hội ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm của công dân, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và quyền lợi của rất nhiều tổ chức cá nhân có liên quan.

Hiến pháp năm 2013 quy định: "Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.".

Bởi vậy, hành vi loan tin, bịa chuyện về việc người khác vi phạm pháp luật, sắp bị bắt phải sắp bị khởi tố là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, tâm lý, sức khỏe, danh dự nhân phẩm và uy tín của công dân. Đặc biệt là đối với những người có sức ảnh hưởng với công chúng, những chính trị gia, những doanh nhân, những người nổi tiếng thì hậu quả lại rất nghiêm trọng, có thể tác động tiêu cực đến đời sống tâm lý sức khỏe của cá nhân và ảnh hưởng đến thị trường, thậm chí đến nền kinh tế của một quốc gia. Bởi vậy những hành vi đưa tin đồn thất thiệt về các chính trị gia, các danh nhân nổi tiếng thường sẽ là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, những hành vi này xâm phạm đến quyền cơ bản của công dân, gây nhiều hệ lụy tiêu cực cho xã hội nên nạn nhân có thể trình báo sự việc với cơ quan chức năng để được xem xét giải quyết theo quy định pháp luật.

Ngoài hiến pháp năm 2013 thì bộ luật dân sự năm 2015 cũng có nhiều quy định để bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín của công dân. Cụ thể, Điều 34. Bộ luật dân sự năm 2015 quy định quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín như sau: Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.

Cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình.

Việc bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín có thể được thực hiện sau khi cá nhân chết theo yêu cầu của vợ, chồng hoặc con thành niên; trường hợp không có những người này thì theo yêu cầu của cha, mẹ của người đã chết, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.

Thông tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng nào thì phải được gỡ bỏ, cải chính bằng chính phương tiện thông tin đại chúng đó. Nếu thông tin này được cơ quan, tổ chức, cá nhân cất giữ thì phải được hủy bỏ.

Trường hợp không xác định được người đã đưa tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình thì người bị đưa tin có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố thông tin đó là không đúng.

Cá nhân bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín thì ngoài quyền yêu cầu bác bỏ thông tin đó còn có quyền yêu cầu người đưa ra thông tin xin lỗi, cải chính công khai và bồi thường thiệt hại.

Bởi vậy, căn cứ vào quy định của hiến pháp và bộ luật dân sự, căn cứ vào quy định của luật an ninh mạng và các văn bản pháp luật có liên quan thì người bị vu khống, bị người khác đưa tin sai sự thật, bị xúc phạm danh dự nhân phẩm có quyền yêu cầu cơ quan chức năng xác minh làm rõ để xử lý người đã đưa ra tin đồn thất thiệt theo quy định của pháp luật.

Việc đưa ra những thông tin giả mạo, biết rõ là sai sự thật về việc một người vi phạm pháp luật đến mức bị xử lý hình sự, sắp bị bắt, bị khởi tố là hành vi vu khống. Nếu người bị vu khống có đơn đề nghị xử lý hình sự thì người đưa ra thông tin sai sự thật trong trường hợp này sẽ bị khởi tố về tội vu khống theo quy định tại điều 156 bộ luật hình sự, với mức hình phạt cao nhất có thể tới 07 năm tù.

Ngoài ra hành vi vu khống mà gây ảnh hưởng đến đời sống, tâm lý, sức khỏe của người khác, gây thiệt hại đến sức khoẻ, tài sản của người khác, xâm phạm đến danh dự nhân phẩm của người khác thì người gây thiệt hại phải bồi thường thiệt hại theo quy định của bộ luật dân sự. Cụ thể Điều 584 bộ luật dân sự năm 2015 quy định căn cứ phát sinh bồi thường thiệt hại như sau: Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.

Ðiều 592 Bộ Luật dân sự 2015 quy định thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm được xác định bao gồm: Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại; Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút; Thiệt hại khác do luật quy định.

Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.

Ngoài ra, hành vi vu khống, tung tin đồn thất thiệt mà gây thiệt hại đến tài sản của doanh nghiệp, tài sản của tổ chức, cá nhân thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại về tài sản theo quy định của pháp luật.

Pháp luật Việt Nam ghi nhận quyền tự do dân chủ, trong đó có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp. Theo đó mọi công dân có quyền bày tỏ quan điểm, thái độ của mình đối với các vấn đề xã hội. Tuy nhiên việc bày tỏ quan điểm thái độ phải có chừng mực phải có căn cứ. Pháp luật nghiêm cấm việc lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Bởi vậy hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm đến lợi ích của nhà nước và các quyền và lợi ích hợp hợp pháp của tổ chức cá nhân mà gây hậu quả nghiêm trọng thì người thực hiện hành vi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trong trường hợp người bị vu khống, bị tung tin đồn thất thiệt không có đơn trình báo, không yêu cầu cơ quan điều tra vào cuộc xem xét xử lý nhưng những thông tin đưa lên mạng xã hội được xác định là sai sự thật, gây tác động tiêu cực đến đời sống, kinh tế, xã hội thì cơ quan điều tra vẫn vào cuộc xác minh làm rõ. Sẽ đánh giá những hậu quả hệ lụy tiêu cực cho xã hội của hành vi vi phạm pháp luật để có căn cứ xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trong trường hợp hành vi được xác định là đưa thông tin bị cấm nên không gian mạng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, gây ảnh hưởng đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân thì dù không có đơn trình báo của người bị hại, người vi phạm cũng vẫn có thể bị xử lý hình sự về tội lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân theo quy định tại điều 331 bộ luật hình sự với chế tài có thể tới 07 năm tù.

Ngoài ra, hành vi đưa những thông tin bị cấm lên không gian mạng mà gây ra những hậu quả hệ lụy tiêu cực cho xã hội thì người vi phạm cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định tại điều 288 bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 với chế tài có thể tới 12 năm tù.

"Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay thì việc tiếp cận thông tin của người dân cần phải có những hiểu biết, kỹ năng cần thiết. Người đưa những thông tin lên mạng xã hội lại càng phải thận trọng bởi việc đưa thông tin lên mạng xã hội hiện nay rất đơn giản. Chỉ cần một thiết bị thông minh phải có kết nối internet và một tài khoản mạng xã hội là người dùng có thể đưa bất cứ thông tin gì nên không gian mạng mà không cần bị các cơ quan chức năng kiểm duyệt.

Tuy nhiên người đưa thông tin phải chịu trách nhiệm pháp lý đối với toàn bộ nội dung thông tin của mình. Trường hợp đưa thông tin là tin giả mạo, sai sự thật do vô ý hoặc cố ý đưa những thông tin giả mạo nhầm xúc phạm danh dự nhân phẩm uy tín của người khác, gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì người đưa tin phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật, trong đó có thể bị xử lý hình sự với mức chế tài có thể tới 12 năm tù.

"Những người đưa thông tin, chia sẻ những thông tin giả mạo, sai sự thật nên không gian mạng dù là cố Ý hay vô Ý thì đều là hành vi vi phạm pháp luật, tùy vào mức độ lỗi, tùy thuộc vào hậu quả xảy ra mà người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trường hợp hành vi chưa đến mức nguy hiểm cho xã hội hoặc hành vi là lỗi vô ý thì người vi phạm có thể bị xử phạt đến 30.000.000 đồng theo quy định tại nghị định số 15 về sự phạt hành chính trong lĩnh vực bưu chính viễn thông, tần số vô tuyến điện.

Trường hợp hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng đến danh dự nhân phẩm, uy tín, tài sản của tổ chức, cá nhân thì người vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các quy định pháp luật nêu trên. Bởi vậy việc sử dụng mạng xã hội là rất dễ nhưng sử dụng đúng, tuân thủ pháp luật là không dễ. Đặc biệt với những người háo danh, hiếu kỳ, vì lợi ích vật chất mà bất chấp pháp luật, coi thường pháp luật thì rất dễ trở thành nạn nhân của mạng xã hội, có thể vướng vào lao lý chị về đưa tin trên mạng xã hội không đúng sự thật", luật sư Cường phân tích thêm.